1983 අංක 12 දරණ පාරිතෝෂික ගෙවීම් පනත සුදුසුකම් සපුරන සේවකයන්ට අදාළ වේ. මෙම පනත අනුව පාරිතෝෂික හිමිකම් සඳහා සම්පූර්ණ කළයුතු සුදුසුකම් පහත පරිදි වේ.
■ සේවකයෙකුගේ සේවය අවසන් වන හෝ අවසන් කරන දිනට පෙර මාස 12ක කාලය තුළ අදාළ ආයතනය තුළ සේවකයන් 15දෙනෙකු හෝ ඊට වැඩි සංඛ්‍යාවක් සේවය කිරීම.
■ අවුරුදු 05ක අඛණ්ඩ සේවා කාලයක් සම්පූර්ණ කර තිබීම.
පනතේ අරමුණ පිළිබඳ සඳහන් කරන්නේ නම් පාරිතෝෂික ගෙවීමේ පනත මගින් පාරිතෝෂිත දීමනා විධිමත් කිරීම අරමුණු කරයි. මෙය සේවකයින් සේවයෙන් ඉවත් වූ පසු ඔවුන්ට ලබා දෙන මුදලකි. සැලකිය යුතු වසර ගණනක සේවා කාලයක් ලබා දී ඇති සේවකයින්ට ඔවුන්ගේ සංවිධානයට ඔවුන්ගේ දායකත්වය පිළිගැනීමක් ලෙස එකවර ගෙවීමක් ලැබෙන බව සහතික කරයි. මෙම ප්‍රතිලාභය සැලසුම් කර ඇත්තේ සේවකයින්ට මූල්‍ය සුරක්ෂිතභාවය සහ දිගුකාලීන රැකියා දිරිගැන්වීම සඳහා ය.
පාරිතෝෂික ලබා ගැනීම සඳහා ඔබ කිසිදු අයදුම්පතක් සම්පූර්ණ කිරීම අවශ්‍ය නොවන අතර, ඔබ සේවයෙන් ඉවත් වී, ඉවත් වූ දින සිට මාසයක් ඇතුළත සේවායෝජක විසින් පාරිතෝෂික ගෙවීම කළ යුතුය. සේවායෝජකයකු විසින් පාරිතෝෂික මුදල් ගෙවීම් පැහැර හරිනු ලැබුවහොත් සේවය කළ ආයතනය අයත්වන ප්‍රදේශයේ පිහිටි කම්කරු කාර්යාලය වෙත පැමිණිල්ලක් ඉදිරිපත් කළ යුතුය. සේවායෝජකයකු විසින් පාරිතෝෂික ගෙවීම ප්‍රමාද කරන විට ඒ සඳහා අධිභාර ගෙවීම පහත පරිදි සිදුකළ යුතුය.
- පාරිතෝෂික ගෙවීමට නියමිත අවසන් දින සිට මසකට නොවැඩි කාලයක් හිඟ පවතින විට – 10%
- පාරිතෝෂික ගෙවීමට නියමිත අවසන් දින සිට මසකට වැඩි සහ තෙමසකට නොවැඩි කාලයක් හිඟ පවතින විට – 15%
- පාරිතෝෂික ගෙවීමට නියමිත අවසන් දින සිට තෙමසක වැඩි සහ සය මසකට නොවැඩි කාලයක් හිඟ පවතින විට – 20%
- පාරිතෝෂික ගෙවීමට නියමිත අවසන් දින සිට සය මසකට වැඩි සහ දොලොස් මසකට නොවැඩි කාලයක් හිඟ පවතින විට – 25%
- පාරිතෝෂික ගෙවීමට නියමිත අවසන් දින සිට දොළොස් මසකට වැඩි කාලයක් හිඟ පවතින විට – 30%
- ගෙවිය යුතු පාරිතෝෂික මුදල ගණන් බලන ආකාරය-: (මූලික වැටුප/2) ඞ වැඩ කළ අවුරුදු ගණන.
එසේ නම් සේවකයා සේවය අවසන් කර මාසයක් එනම් දින තිහක් ඇතුළත පාරිතෝෂික ගෙවීම් සිදුකළ යුතුය. මෙලෙස යම් හේතුවකින් මාසයක් ඉක්මවූ කල්හි ඒ සඳහා ප්‍රමාද ගාස්තුද ගෙවීමට සිදුවේ.
මේ නිසා පාරිතෝෂික ගෙවීම් සේවය අවසන් වූ පළමු මස තුළ ගෙවීම වැදගත් වේ. පාරිතෝෂක ගෙවීම් ගණනය කිරීමේ වරදක් තිබීම හෝ ගෙවීම පැහැර හැරියහොත් කම්කරු කොමසාරිස් වෙත පැමිණිල්ලක් ඉදිරිපත් කිරීමට සේවකයාට අයිතියක් ඇත. එලෙස ගෙවීම පැහැර හැරී නම් කම්කරු විනිශ්චය සභාවට යොමු කර ඒ තුළින් යම් නියෝගයක් ලබා ගත හැකිය. මෙම පාරිතෝෂික අරමුදල යටතේ ගෙවිය යුතු මුදල එකී සේවා නියුක්තිකයා මිය ගොස් ඇති අවස්ථාවක පවුලේ අයට ගෙවිය යුතුය.
පාරිතෝෂික ගෙවීම් පනත යටතේ ආවරණය ලැබීමට නම් සේවය අවසන් කිරීමට හෝ සේවය අවසන් වීමට පූර්වයෙන් වූ මාස දොළහක කාලය ඇතුළත යම්කිසි දිනක සේවකයින් පහළොවක් හෝ ඊට වැඩි පිරිසක් සේවය කර තිබිය යුතුය. එසේ නොමැති වූ ආයතන පාරිතෝෂික ගෙවීම් පනත යටතේ පාරිතෝෂික දීමනාව ගෙවීමට නොබැඳේ. නමුත් සේවකයාගේ මතය පාරිතෝෂික නොගෙවීම අසාධාරණයි ලෙස දක්වන්නේ නම් සේවය අවසන් වී මාස හයක් ඇතුළත පාරිතෝෂක දීමනාවක් ඉල්ලා කම්කරු විනිශ්චය සභාවට පැමිණිල්ලක් ඉදිරිපත් කළ හැකිය.
මෙම පාරිතෝෂික පනත පනතක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වීමට ප්‍රථම මෙය යම් යම් කර්මාන්තවල වල සාමූහික ගිවිසුමේ කොටසක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වී තිබුණි. වැඩි කාලයක් සේවය කර සේවයෙන් ඉවත්ව යන සේවකයින්ට සේවා යෝජකයා විසින් යම් ප්‍රසාද දීමනාවක් ගෙවීම සිදුවිය මෙම සංකල්පය නීතියක් ලෙස 1983 අංක 12 දරණ පාරිතෝෂික ගෙවීම් පනත යටතේ පාර්ලිමේන්තු සම්මත කර ක්‍රියාත්මක විය. මෙම පනත යටතේ ගෘහස්ථ සේවකයින් ආවරණය නොවේ. ගෘහස්ථ රියදුරු, ගෘහස්ථ කම්කරු, ගෘහස්ථ සේවක යනාදී සියලුම සේවකයින් මෙම පනත යටතේ ආවරණය නොවේ. එමෙන්ම තමා විසින් දායකත්වය ලබා නොදෙන විශ්‍රාම වැටුපක් යම් අයෙක් ලබන්නේ නම් මෙම පාරිතෝෂික පනත යටතේ දීමනාවන් හිමි නොවේ. මෙහිදී මෙම පනත යටතේ දීමනාවන් හිමිවීම සඳහා සපුරාලිය යුතු සුදුසුකම් ත්‍රිත්වයක් පවතී.
- යම් සේවකයෙක් පාරිතෝෂික ගෙවීම් හිමිකම් ලැබීමට නම් ඔහු වැඩ කරන ආයතනය සේවා යෝජකයා යටතේ සේවක සංඛ්‍යාව පහළොවක් සිටිය යුතුය. (ඔහු සේවයේ ඉවත්ව යන මොහොතේ හෝ ඊට පෙර වසර තුළ)
- තවද මෙම පනතේ සඳහන් පරිදි අනියම් සේවකයින්, ආධුනික සේවකයින්, අභ්‍යාසලාභීන් ආදී කුමන හෝ ආකාරයේ සේවකයින් ආයතනයේ සේවය කළද මෙම පහළොවක් වූ සේවක සංඛ්‍යාවට අදාළ වේ. නමුත් ඔවුන්ට පාරිතෝෂික ගෙවීම් සිදු නොවේ. මන්ද ඔවුන් ඒ වන විට වසර පහක් සේවය නොකිරීම හේතුවෙනි.
- සේවකයෙක් එම සේවා ස්ථානය තුළ අඛණ්ඩව වසර පහක් සේවය කර තිබීම.
- සේවකයා එම අදාළ රැකියාවෙන් ඉවත්වීම හෝ ඉවත් කරවීම සිදුවිය යුතුය. ඒ හරහා ඔහුගේ සේවය අවසන් වී තිබිය යුතුය.
සේවකයා ආයතනයට යම් අලාභ හානියක් සිදුකර ඇත්නම් වංචාවක් හොරකමක් සිදු කර ඇත්නම් කර ඇත්නම් එම අලාභය නිසා සේවකයා වෙනත් හේතුවක් මත ඒ වනවිට සේවය අවසන් කරයි නම් මෙම අලාභය පාරිතෝෂික ගෙවීම යටතේ අඩුකර ගැනීමට මෙම පනතෙන් අවසර ලැබී ඇත. ඒ හැරුණු කොට අතීතයේ සේවකයා සිදුකළ යම් වංචාවක් හොරකමක් අලාභ හානියක් වෙනුවෙන් යම් මුදලක් පාරිතෝෂික ගෙවීමෙන් අඩුකර ගැනීමට සේවා යෝජකයාට කිසිදු අයිතියක් නොමැත. එමෙන්ම සේවකයා සේවය අතරතුර ලබාගත් ණය දීමනා නිසි පරිදි නොගොවා ඇත්නම් එම මුදල් අඩුකර ගැනීමටද සේවා යෝජකයාට කිසිදු අයිතියක් නොමැත. එය යම් ආකාරයකට අඩු කළද පනතේ සඳහන් ආකාරයට පාරිතෝෂික ගෙවීමෙන් එම මුදල අඩුකර ගැනීමට මෙහිදී අයිතියක් නොමැති බව මෙමගින් කියවේ.
සේවය අවසාන කරපු සේවකයෙකුට සිය ආයතනයෙන් ලැබෙන වටිනාකම හෙවත් මුල්‍යමය වටිනාකම වන්නේ සේවක පාරිතෝෂිකයයි. සේවකයෙක් ආයතනයට ලබාදෙන සේවය වෙනුවෙන් ඔවුන්ගේ සේවය අවසන් කල පසු ආයතනය විසින් සේවකයාට ලබදෙන දීමනාවක් ලෙස සේවක පාරිතෝෂික හදුනගත හැකිය. මෙය නිත්‍යනුකුලවම ලැබෙන දීමනාවකි.
ගෘහසේවකයන්, පෞද්ගලික රියදුරන්, දායක නොවන විශ්‍රාම වැටපකට හිමිකම් ඇති සේවකයන්, රජයේ සේවකයන්, පළාත් පාලන ආයතනවල සේවකයන්, සමුපකාර කොමිෂන් සභා සේවකයන්ට පාරිතෝෂික හිමිවන්නේ නොවේ. මෙහිදී සේවකයා ස්ථිරද කොන්ත්‍රාත් පදනමේ සේවක්යෙක්ද හෝ තාවකාලික සේවක්යෙක්ද යන්න අදාළ නොවේ. ඔහු පනතේ සුදුසුකම් සපුරා ඇති සේවකයෙක්නම් ඔවුන්ට පාරිතෝෂික හිමි වේ. මෙකි පාරිතෝෂික ලබා ගැනීම සඳහා ඔබ කිසිදු අයදුම්පතක් සම්පූර්ණ කිරීම අවශ්‍ය නොවන අතර, ඔබ සේවයෙන් ඉවත් වී, ඉවත් වූ දින සිට මාසයක් ඇතුලත සේවායෝජක විසින් පාරිතෝෂික ගෙවීම කළ යුතුය. මේ සදහා අවසන් මස වැටුප් ලේඛනය, සේවක ප්‍රකාශය/ දිවුරුම් ප්‍රකාශය හා පැමිණීමේ ලේඛන ආදි ලියකියවිලි ඇතැම්විට අවශ්‍ය විය හැක.
පනතේ ප්‍රධාන විධිවිධාන කිහිපයක්ම පවතී.
සුදුසුකම් නිර්ණායක:
සේවකයින් දස දෙනෙකු හෝ වැඩි ගණනක් සේවය කරන සෑම ආයතනයකටම පනත අදාළ වේ. සේවකයින් අවම වශයෙන් වසර පහක අඛණ්ඩ සේවා කාලයක් සම්පූර්ණ කර ඇත්නම් පාරිතෝෂිතය සඳහා සුදුසුකම් ලබයි. ඔවුන්ගේ තිරසාර දායකත්වය පිළිබිඹු කරමින් සැලකිය යුතු කාලයක් සංවිධානය සමඟ සිටි අයට පමණක් ප්‍රතිලාභ හිමිවන බව මෙම විධිවිධානය සහතික කරයි.
උපරිම සීමාව:
මෑත සංශෝධනවලට අනුව, පනත යටතේ ගෙවිය යුතු උපරිම පාරිතෝෂිත මුදල රුපියල් ලක්ෂ 20 දක්වා සීමා කර ඇත. මෙම සීමාව, වරින් වර සංශෝධනයට යටත්ව, සේවා යෝජකයන් සඳහා ශේෂයක් පවත්වා ගනිමින් පාරිතෝෂිකය ත්‍යාගශීලී ප්‍රතිලාභයක් ලෙස පවතින බව සහතික කරයි.
බදු නිදහස් කිරීම:
ආදායම් බදු පනතේ 10 (10) වගන්තිය යටතේ පාරිතෝෂිත ගෙවීම් යම් සීමාවක් දක්වා බදු රහිත වේ. මෙම විධිවිධානය සේවකයින්ට ප්‍රතිලාභ තවදුරටත් වැඩි දියුණු කරයි. එය දිගු සේවා ත්‍යාග පිරිනැමීමේ බදු කාර්යක්ෂම ක්‍රමයක් බවට පත් කරයි.
අවසන් වූ පසු ගෙවීම:
පාරිතෝෂිතය ගෙවිය යුතු දින සිට දින 30ක් ඇතුළත ගෙවිය යුතුය, එයට අවසන් කිරීම, ඉල්ලා අස්වීම හෝ විශ්‍රාම යාම ඇතුළත් වේ. මෙම කඩිනම් ගෙවීම මගින් සේවකයන්ට ඔවුන්ගේ හිඟ මුදල් අනවශ්‍ය ප්‍රමාදයකින් තොරව ලැබෙන බව සහතික කරයි, සංක්‍රාන්ති කාලය තුළ මූල්‍ය සුරක්ෂිතතාව වැඩි කරයි.
සේවායෝජකයාගේ වගකීම:
පාරිතෝෂික අරමුදලට මුදලක් තැන්පත් කිරීමට හෝ සේවකයාට සෘජුවම පාරිතෝෂිකය ගෙවීමට සේවා යෝජකයන්ට අනිවාර්ය වේ. මෙම වගකීම සේවා යෝජකයන් විසින් මෙම කාර්යය සඳහා විශේෂයෙන් අරමුදල් වෙන් කිරීම සහතික කරයි, එමගින් සේවක පාරිතෝෂිත අයිතිය ආරක්ෂා කරයි.
නීතිමය පිළිසරණ:
පාරිතෝෂික ගෙවීම් සම්බන්ධයෙන් ආරවුල් ඇති වුවහොත්, සේවකයින්ට පාලන අධිකාරිය හෝ කම්කරු කොමසාරිස් වෙත පැමිණිය හැකිය. මෙම පනත මගින් දුක්ගැනවිලි විසඳීම සඳහා නීතිමය රාමුවක් සපයනු ලබන අතර, සේවකයින්ගේ අයිතිවාසිකම්වලට ගරු නොකළහොත් ඔවුන්ට සහනයක් ලබා ගත හැකි බව සහතික කරයි.
පනතේ විධිවිධාන පාරිතෝෂිතය හුදෙක් අභිමත ප්‍රතිලාභයක් නොව ව්‍යවස්ථාපිත අයිතියක් බව සහතික කරයි. පාරිතෝෂිකය නෛතික වගකීමක් බවට පත් කිරීමෙන්, මෙම පනත සේවා යෝජකයින්ට තම සේවකයින් කෙරෙහි ත්‍යාගශීලී සහ සැලකිල්ලක් දක්වන ලෙස බල කරයි. එය හුදු ස්වේච්ඡා වැඩපිළිවෙලක් තුළ නොසලකා හැරිය හැකි දිගු සේවාවක් හඳුනාගැනීමේ සහ ත්‍යාග පිරිනැමීමේ ක්‍රියාවලිය විධිමත් කරයි.
තවද, සුදුසුකම්, ගණනය කිරීම සහ ගෙවීම් පිළිබඳ පනතේ නියමයන් අත්තනෝමතික හෝ අසාධාරණ භාවිතයන්ගෙන් සේවකයින් ආරක්ෂා කරන ප්‍රමිතියක් බලාත්මක කරයි. මෙම රාමුව සේවකයින්ට පාරිතෝෂිකයක් සඳහා ඇති අයිතිය සහතික කරනවා පමණක් නොව නීතියට අනුකූලව ප්‍රමාණවත් අරමුදල් සහ භාවිතයන් පවත්වාගෙන යාමට සේවා යෝජකයන්ට බල කරයි.
මේ අනුව පාරිතෝෂිත ගෙවීම් පනත සේවකයින්ට ඔවුන්ගේ සේවය සඳහා නිසි පිළිගැනීමක් ලබා ගැනීම සහතික කිරීම සඳහා ව්‍යවස්ථාදායක පියවරක් ලෙස ක්‍රියා කරයි. එය සේවා යෝජකයින්ට ත්‍යාගශීලී වීමට “බල කරන” බවක් පෙනෙන්නට තිබුණද, එය මූලික වශයෙන් අරමුණු කරන්නේ සාධාරණත්වය සහ දිගු කාලීන සේවය සඳහා ත්‍යාග ආයතනගත කිරීමයි. පැහැදිලි නීති රීති සහ ඇපකර තැබීමෙන්, පනත මගින් සමතුලිත ප්‍රවේශයක් සපයන අතර, සේවකයින්ගේ අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කරන අතරම සේවා යෝජකයන්ට අනුගමනය කිරීමට ව්‍යුහගත රාමුවක් ද සපයයි. මේ අනුව, මෙම පාරිතෝෂික ගෙවීම් පනත මගින් රැකියා සම්බන්ධතාවයේ සාධාරණත්වය සහ පිළිගැනීම සඳහා කැපවීමක් පිළිබිඹු වේ.
සටහන –
H.M.N.D හේරත්
දර්ශනය විශේෂවේදී උපාධිධාරී කැලණිය විශ්ව විද්‍යාල